ppłk WP. Franciszek Rataj

„2808”, „Paweł”  
09.10.1894 – 30.11.1958

Źródło zdjęcia: Archiwum IPN

Autor tekstu: dr Rafał Sierchuła IPN Poznań

ppłk WP. Franciszek Rataj, ps. „2808”, „Paweł” urodził się 9 października 1894 r. w Łagowie w powiecie kościańskim. W 1914 r. zdał maturę w Gimnazjum Augusty Wiktorii w Poznaniu.

Podczas  I wojny światowej walczył w armii niemieckiej na froncie francuskim. Ukończył kurs oficerski w garnizonie Flensburg. Po wybuchu powstania wielkopolskiego został oficerem 1 pułku strzelców wlkp.W czerwcu 1919 r. awansowany do stopnia kapitana. Skierowany na front wojny polsko – bolszewickiej dowodził III batalionem 55 pp. Odznaczony Krzyżem Virtuti Militari V klasy i dwukrotnie Krzyżem Walecznych. Na początku 1921 r. przybył ochotniczo wraz z grupą Wielkopolan na teren Górnego Śląska, dowodził 8 Pszczyńskim Pułkiem Powstańczym (a następnie 6 Pułkiem Piechoty), wchodzącym w skład 1 Dywizji pod dowództwem mjr. Jana Ludygi-Laskowskiego. Wraz z podkomendnymi brał udział w obronie Góry św. Anny.

Po ustaniu działań wojennych powrócił do Wielkopolski. W 1921 r. awansowany do stopnia majora. Pełnił służbę w 58 pp i w sztabie Dowództwa Okręgu Korpusu nr VII (Poznań). W 1930 r. otrzymał awans na stopień ppłk. Następnie służył w 15 pp w Dęblinie, był komendantem Powiatowej Komendy Uzupełnień w Toruniu, następnie w Poznaniu. Po ogłoszeniu mobilizacji powszechnej w sierpniu 1939 r. organizował ewakuację Komendy Rejonu Uzupełnień Poznań – Miasto do Gródka Jagiellońskiego. Po zajęciu terenów wschodnich przez Armię Czerwoną aresztowany przez NKWD. Wiosną 1940 r. znalazł się w Warszawie. W konspiracji został przydzielony do Oddziału I (organizacyjnego) KG ZWZ. Od 1940 r. był członkiem organizacji „Ojczyzna” a od wiosny 1941 r. zastępcą komendanta Korpusu Zachodniego.

Zaangażował się również w konspiracyjną działalność Stronnictwa Narodowego, od czerwca 1944 r. pełnił funkcje komendanta Okręgu Stołecznego NOW. W powstaniu warszawskim od 3 sierpnia dowodził Zgrupowaniem „Paweł”, od 13 sierpnia pełnił funkcję dowódcy odcinka północnego w Grupie Północ na Starym Mieście, od 5 września dowodził zachodnim odcinkiem Śródmieścia. 20 września 1944 r. objął dowództwo 15 pp AK, utworzonego w ramach 28 DP AK. Po kapitulacji Powstania, dostał się do niewoli niemieckiej. Przebywał w oflagach w Lamsdorfie (Łambinowice) a następnie w Woldenbergu (Dobiegniew). Po oswobodzeniu obozu, do Poznania i tam zmarł 30 listopada 1958 r. 

Pochowany został na Cmentarzu Górczyńskim w Poznaniu, kwatera III-8-21.

Projekt powstał we współpracy z oddziałem IPN Poznań oraz Muzeum Martyrologicznym w Żabikowie.