RESIST to pięcioletni projekt, w ramach którego wybrane regiony europejskie tj. południowo-zachodnia Finlandia, środkowa Dania, Katalonia i środkowa Portugalia budują swoją odporność wobec zmian klimatu. W tym celu wdrażają rozwiązania adaptacyjne  w odpowiedzi na kluczowe wyzwania klimatyczne takie jak: powodzie, susze, fale upałów, pożary i erozja gleby. Każdy z wymienionych wyżej regionów wiodących współpracuje z dwoma innymi – partnerskimi w celu przekazania uzyskanej wiedzy, wymiany doświadczeń oraz wsparcia na rzecz wdrażania innowacji w obliczu globalnych problemów. Jednym z parterów współpracujących z Finlandią, o której pisaliśmy ostatnio, jest Normandia.

Położony na północy Francji region – podobnie jak Wielkopolskę – zamieszkuje ok. 3,5 mln ludzi przy również porównywalnej zajmowanej powierzchni wynoszącej 30,627 km². Inną łączącą cechą jest przynależność do grupy regionów w okresie przejściowym zgodnie z kryteriami Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego; produkt krajowy brutto (PKB) na mieszkańca mieści się w zakresie od 75% do 90% średniej UE.

Adaptacja do zmian klimatu w oparciu o współpracę

Aktualnie Normandia rozwija swoją strategię adaptacji do zmian klimatu na poziomie regionalnym. Samorząd tego francuskiego regionu jest organem wykonawczym odpowiedzialnym m.in. za wdrażanie polityk i działań z zakresu zrównoważonego rozwoju, posiadającym szczególne kompetencje związane z ochroną różnorodności biologicznej i odbudową zasobów przyrodniczych. Region stawia sobie za cel zaangażowanie lokalnych interesariuszy i ich zachęcenie do stosowania rozwiązań opartych na przyrodzie (NBS). Nie bez znaczenia pozostaje transfer wiedzy z innych części Europy na temat przyjętych innowacyjnych praktyk oraz narzędzi wspierających rozwój NBS w tej części Francji.

Władze regionalne w Normandii będą realizować działania w ramach partnerstwa we współpracy z Francuskim Centrum Studiów i Ekspertyz w zakresie Zagrożeń, Środowiska, Mobilności i Urbanistyki (CEREMA) oraz Francuską Agencją ds. Różnorodności Biologicznej (OFB) jako partnerami, a także przy wsparciu innych władz lokalnych zarządzających projektami demonstracyjnymi i zainteresowanych stron (właścicieli gruntów, sektora przemysłowego i wiejskiego, zarządców infrastruktury i gruntów) oraz lokalnych partnerów naukowych i technicznych (organizacje badawcze, eksperci GIEC Normand, izby rolnicze, agencja ds. gospodarki wodnej, agencja rozwoju regionalnego itp.).

Normandzki IPCC

Za ciekawą inicjatywę władz Normandii można uznać zainicjowanie powołania w 2019 r. własnego – na poziomie regionalnym – międzyrządowego panelu ds. zmian klimatu (Normand IPCC), celem synergii istniejących lokalnych badań naukowych dotyczących klimatu. W tym miejscu warto przypomnieć, że w pracach nagrodzonego Noblem międzynarodowego Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu – IPCC, którego lokalnym odpowiednikiem jest normandzkie IPCC, brali udział m.in.: naukowcy związani z Wielkopolską. To profesorowie Zbigniew Kundzewicz i Piotr Tryjanowski, aktualnie pracujący na  Uniwersytecie Przyrodniczym w Poznaniu.

Wstępna ocena wrażliwości klimatu przeprowadzona na podstawie badań w Normandii podkreśla zwiększone ryzyko sezonowych (zimowych i letnich) intensywnych opadów deszczu, prowadzących do większej erozji i spływu wody na obszarach miejskich i wiejskich.  Przewiduje się, że region będzie narażony na częstsze i intensywniejsze zagrożenia klimatyczne, zróżnicowane w zależności od trajektorii emisji gazów cieplarnianych (obecnie zbliżonej do scenariusza RCP 8.5 – wysokoemisyjny, „biznes jako typowy scenariusz”). W przyszłości można się spodziewać zmiany rozkładu opadów w ciągu roku, wzrostu opadów nawalnych (+8% rocznie, ze wzrostem o około 20% zimą i spadkiem o 16% latem) oraz intensywnych opadów deszczu, jak również częstszego występowanie susz i fal upałów. Prace normandzkich naukowców dowodzą, że skutki zmiany klimatu są i będą zmienne w zależności od sektora, kontekstu geograficznego i społeczno-gospodarczego.

Betonoza i rozwiązania oparte na przyrodzie

Region Normandii stał się symbolem wyborów dotyczących zagospodarowania przestrzennego, planowania urbanistycznego i praktyk rozwojowych wdrażanych od lat pięćdziesiątych XX wieku. Nadmierne wykorzystanie betonu w przestrzeni publicznej było ściśle powiązane z rozwojem gospodarczym i wzrostem demograficznym po drugiej wojnie światowej. W efekcie doszło do uszczelniania nawierzchni, fragmentacji i zaniku siedlisk przyrodniczych oraz utraty ich funkcjonalności i usług.

Rozwiązania oparte na przyrodzie (NBS) stanowią konkretną, ekonomicznie opłacalną i zrównoważoną alternatywę, która w dłuższej perspektywie jest często mniej kosztowna niż inwestycje infrastrukturalne i technologiczne. Region Normandii dostrzega zasadniczą rolę NBS w dostosowywaniu północnej Francji do skutków zmian klimatu. Stosowanie NBS wspiera system zarządzania wodami opadowymi, zmniejszając ryzyko powodzi, wezbrania czy suszy, jednocześnie chroniąc różnorodność biologiczną. Dodatkowo pozwala m.in. na przywrócenie ciągłości ekologicznej i regulację miejskich wysp ciepła.

Warto przypomnieć, że o NBS myśli się nie tylko w odległej Normandii. Cieszący się dużym zainteresowaniem Program pn. Błękitno-zielone inicjatywy dla Wielkopolski adresowany jest do jednostek samorządu terytorialnego z terenu województwa wielkopolskiego z wyjątkiem miast na prawach powiatu. Celem Programu jest m.in. zachowanie i zwiększenie terenów zielonych oraz poprawa jakości wód. Odpowiedzią na potrzebę łagodzenia zmian klimatu mogą być m. in.: systemy zrównoważonej gospodarki deszczówką czy wprowadzanie elementów błękitno-zielonej infrastruktury. W 2024 roku w budżecie Województwa Wielkopolskiego zostały zabezpieczone środki na dofinansowanie projektów w ramach Programu w łącznej kwocie 3 000 000 zł.  

Zważając na konieczność budowania odporności także wielkopolskich gmin wobec zmian klimatu, zachęcamy do sukcesywnego wprowadzania rozwiązań NBS przede wszystkim  w miastach naszego regionu i jednocześnie życzymy powodzenia w aplikowaniu o środki wspierające realizację tego typu działań!